شبکه دیدبان معادن افغانستان خواستار اصلاحات جدی در قانون معادن جهت تأمین شفافیت در این سکتور شد

اعضای شبکه دیدبان معادن افغانستان روز سه شنبه 29 دسمبر 2015با وزیر معادن و پطرولیم جمهوری اسلامی افغانستان روی اصلاحات قانون معادن دیدار نمود و بسته پیشنهادی خود را به وزارت معادن ارائه کرد. در این جلسه اعضای دیدبان معادن افغانستان از حکومت افغانستان، مشخصا از وزارت معادن و پطرولیم افغانستان تقاضا نمود تا پیشنهادات جامعه مدنی در مورد اصلاح قانون معادن را در نظر گیرد. طرح پیشنهاد شده شامل نکات ذیل می باشد:

·         نشر قراردادها، پیش شرط برای اعتبار آنها

·         انتشار اطلاعات در مورد تولید و عواید به سطح پروژه ها

·         انتشار مالکین ذینفع شرکت ها

·         تقویه مقررات برای مناقصۀ شفاف و عادلانه

·         ایجاد یک حساب واحد و شفاف برای تمام عواید منابع طبیعی

·         استفاده از قراردادهای مدل (نمونه)

·         تقویه نظارت مردمی/ اجتماعی و ایجاد مکانیزم عادلانه برای حل منازعات

·         تامین منافع مردم محل از روند استخراج بصورت عادلانه و متوازن و احترام به حقوقِ آنها

شبکۀ دیدبان معادن افغانستان، به نمایندگی از گروهای فعال در زمینه معادن در کشور، در پاسخ به تقاضای رئیس جمهور، برای ارایه پیشنهادات مشخص برای اصلاح قانون معادن، پیشنهادات اصلاحیه ای را طرح نمود که متوجه بیشترین نواقص در قانون معادن می باشد. دیدبان معادن افغانستان در سطح بزرگترِ، در هماهنگی با متخصصین ملی و بین المللی بشمول پوهنتون کولمبیا و رادون لا، زبان حقوقی این پیشنهادات را طرح نموده که باور شبکه باعث تقویت بیشتر قانون شده و در جلب توجه سرمایه گذاران، در خصوص سرمایه گذاری قانونی و زیاد شدن عایدات کشور نقش مهمی را بازی خواهد کرد. تلاش دیدبان معادن افغانستان بر این بوده که طرح را تا حد امکان ساده و قابل تطبیق سازد و از ارایه مکانیزم مغلق که نیاز به ظرفیت و منابع زیادِ وزارتخانه داشته باشد، خودداری کند.

قابل یادآوریست که معادن به عوض این که عامل کمک به کشور باشد و در راستای توسعه و بلند رفتن عاید دولت استفاده شود، در حال حاضر به منبع اصلی نزاع و فساد تبدیل شده و به نفع گروه های مسلح که خشونت و ظلم را بر مردم افغانستان روا میدارند، تمام می شود.

شبکۀ دیدبان معادن افغانستان در شرایط فعلی بنابر کمبود حمایت های سیاسی از تقویه قانون معادن که باید اولین خط دفاعی در برابر این نا بسامانی ها باشد، نگرانی های جدی دارد. اعضاء شبکه به عنوان نمایندگان مردم افغانستان، می خواهد تا اطمینان حاصل کند که این پیشنهادات اصلاحیه در اسرع وقت در قانون معادن، نظر به تعهد که صورت گرفته، در زمینه مبارزه با فساد و حفاظت از منابع طبیعی گنجانیده و قدمهای مشخصی برای عملی شدن آن از سوی دولت برداشته شود. 

تاثیرات پروژه تاپی در تحولات منطقه

خط لوله گاز پروژه تاپی از نام های کشور ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هندوستان گرفته شده که یکی از بلند پروازترین پروژه های زیرساختاری در افغانستان و از سالها پیش مورد بحث بوده است. خط لوله گاز تاپی بر اساس طرح های موجود[1]  از قسمت هرات وارد افغانستان می شود و از طریق ولایت فراه، هلمند و قندهار به سمت بلوچستان  و ملتان در ایالت پنجاب پاکستان ادامه  یافته و در نهایت به ناحیه فازیلیکا در هند وصل می شود. این پروژه در معرض رقابتهای شدید بازیگران منطقه ای قرار داشته و همین امر ممکن است در آینده نیز در طی دوران ساخت و فعالیت این پروژه نیز سایه افگند.

اجرای پروژه تاپی می تواند نخستین قدم در راه احیای جاده ابریشم باشد. امید می رود برداشتن این قدم، به ترویج صلح در منطقه کمک کند و به همکاری منطقه ای در بخش انرژی میان هند، پاکستان، افغانستان و ترکمنستان شکل تازه ای بدهد.

برعلاوه از آن، اجرای پروژه خط لوله گاز تاپی ممکن است فرصتهای متعددی را به همراه آورد، طولانی‏‌ترین بخش این خط لوله در خاک افغانستان ساخته می‏شود که هزاران نفر را به کار مشغول خواهد ساخت. افزون بر آن، افغانستان حق خواهد داشت که بین ۶۰۰ میلیون تا ۵ میلیارد مترمکعب گاز را با نرخ مناسب از این خط گاز به دست آورد و درآمد ترانزیت آن برای افغانستان سالانه ۴۰۰ میلیون دالر خواهد بود[2].  به اساس این گزارش، این خط لوله گاز در داخل افغانستان برای ۱۲ هزار نفر فرصت شغلی مستقیم ایجاد کند و بخشی از نیازهای افغانستان به انرژی گاز را نیز رفع سازد.

منافع بالقوه این خط لوله افتصادی، توسعه ای و انکشافی و همچنین امنیتی خواهد بود. این پروژه ممکن است فرصتهای را در عرصه توسعه، ساخت و ساز، برق، صنعتی شدن و امور زیرساختاری ایجاد کند. پروژه تاپی شاید از بسیاری طریق باعث همگرایی در منطقه شود و به این ترتیب منابع ارزشمندی زیاد را برای انکشاف منطقه فراهم سازد و جنوب آسیا را به مرکز عمده تجارت و بازرگانی بدل کند. پروژه تاپی می تواند روابط بین افغانستان و پاکستان و پاکستان و هند ر ا بهبود بخشد. ایجاد منافع مشترک بین کشورهای مشترک المنافع از این پروژه می تواند تاثیر مثبتی روی روابط این کشورها بگذارد و در صورت بروز تهدید، این کشورهای مشترکا در صدد مبارزه و ریشه کن ساختن آن اقدام خواهد کرد. گذشته از آن این پروژه می تواند زمینه را برای تبادل افکار و تجارب را بین سه کشور که طی سالیان متمادی روابط شکنندۀ داشتند، فراهم نماید.  

علاوتآ مسیر خط لوله تاپی از طریق مناطقی از افغانستان به شکل مستقیم و غیر مستقیم فرصتها را برای دولت در جهت دسترسی به مناطق دوردست و جوامع روستایی و همچنین توجه به امور آموزشی  و صحی آنها ایجاد خواهد کرد. مردمان این مناطق به جوامع بزرگتر پیوند خواهند خورد و تدریجآ به شهری شدن آنها کمک خواهد کرد. .ولی در عین حال ممکن است اثراتی معینی منفی نیز داشته باشد. اعمال پروژه تاپی ممکن است مستلزم تصاحب زمین های باشد که باعث انتقال و بیجا شدن برخی از جمیعت شود.  این پروژه ممکن است برخی از جوامع محلی را از هم جدا سازد و دسترسی به آب و زمین را برای برخی از مردم دشوار سازد. و برخی از اثرات منفی محیط زیستی مانند جنگل زدایی، تهدید تنوع محیط زیستی، تغیر جریان آب و بیجا شدگی و گونه های در معرض خطر  قرار گرفتن پرندگان و حیوانات را نیز بوجود آورد. یکی از نگرانی های مردم که در این مسیر زندگی می کند، تامین امنیت این مسیر است. مردم با این که به تطبیق و عملی شدن این پروژه خوشبین اند ولی تامین امنیت این مسیر یکی از چالش های بزرگ عملی شدن این پروژه در افغانستان است. نا امنی های اخیر در ولایت هلمند مردم را نگران ساخته است و تطبیق این پروژه را پر چالش عنوان می کنند. تکمیل شدن این پروژه (در صورت که درست مدیریت شود) در تقویت دولت سهم بزرگی ایفا نمایند و قوت دولت تهدید بزرگ به مخالفین دولت محسوب می شود. در این صورت، مخالفین دولت تا حد امکان صد راهِ تطبیق این پروژه در افغانستان خواهد شد. 

شبنم منصوری، دستیار برنامه نظارت مردمی از صنایع استخراجی و معادن و عضو شبکه دیدبان معادن افغانستان

[1] http://mapelveiculos.com.br/adm/tapi-pipeline-map

[2] http://www.eqmweekly.com.af/technology/7723-%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D9%BE%DB%8C-%D9%88-%D8%A2%D9%86%DA%86%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF