قدمِ بطرف شفافیت

دیدبان شفافیت افغانستان در نتیجه مجالس پیاپی با وزارت معان و پطرولیم توانست با در نظر داشت ساحه کاری خود عضویت کمیته نظارت پروسه قرارداد را کسب نماید. بتاریخ اول ماه سپتمبر سال ۲۰۱۵ برای نخستین بار در جلسه آفر گشایی از دیدبان شفافیت به نمایندگی نهادهای جامعه معدنی دعوت به عمل آمد تا در جلسه مذکور اشتراک نماید.  در این مجلس نمایندگان وزارت اقتصاد، وزارت مالیه و ابتکار شفافیت صنایع استخراجی افغانستان هم دعوت شده بودند. همچنان در این مجلس از جمع 8 کمپنی خصوصی که به این معدن آفر فرستاده بودند، 7 نماینده کمپنی حضور داشتند ولی کمپنی هشتم اسناد خود را مکمل ارائه ننموده بود. این جلسه که با سخنرانی کوتاه جاوید ساداتف، معین پالیسی وزارت معادن و پطرولیم آغاز شد، بعد از صحبتِ کوتاه و خوش آمدید گفتن، جلسه به رئیس کمیته آفرگشایی "زرگر" مشاور ارشد حقوقی واگذار شد.

در آغاز این جلسه چند سوالی از اشتراک کننده گان گرفته شد و بعدا جلسه به طرف باز کردن و ملاحظه آفرها رفت. در این مجلش که هفت کمپنی اشتراک نموده بودند، از جمع آن دو کمپنی نسبت تکمیل نبودن اسنادهای (ورق تضمین) از پروسه اخراج شد و تنها 5 کمپنی به پروسه بعدی انتقال یافت. برای استخراج این معدن تنها دو کمپنی بیشتر از یک هزار افغانی حق الامتیاز پیشنهاد نموده بودند که یکی آن 1011 افغانی و دیگر آن 1122 افغانی را در مقابل استخراج فی تن نمک به عنوان حق الامتیاز (رویالتی) به دولت پرداخت خواهد کرد.  

لیست مکمل کمپنی های که برای استخراج معدن اندخوی ولایت فاریاب درخواستی ارائه نموده بود قرار ذیل است:

شماره	نام کمپنی	حق الامتیاز (رویالتی) فی تن
1	الماس زندگی مخدومزاده	420 افغانی
2	شرکت استخراجی گنجینه	502 افغانی
3	شرکت پامیر خراسان	402 افغانی
4	شرکت عابد موسی	550 افغانی
5	شرکت نمک آیودین دار آینده درخشان	1011 افغانی
6	شرکت روب قاری زاده	1122 افغانی
7	شرکت استخراج معادن رسولزاده	499 افغانی

این اقدام در حقیقت گذاشتن قدمِ به طرف شفافیت و حساب دهی است که در مقطع بستن قرارداد از طرف دولت صورت میگیرد. دیدبان شفافیت افغانستان به نمایندگی از نهادهای جامع معدنی افغانستان خواستار اقدامات جدی و مثمر در این راستا است و باز کردن دروازه ها بروی مردم و نمایندگان مردم در حقیقت اقدام اولیه و نخستِ بر علیه محوه فساد و حفظ منافع ملی و شفافیت و حسابدهی است. ولی دخیل بودن نهادها مدنی تنها در همین مقطع کارِ را به جایِ نمیرساند. نهادهای جامعه مدنی خواستار دخیل بودن و نظارت از تمام پروسه های معدنکاری است تا به مردم افغانستان اطمینان حاصل کند که شفافیت در پروسه های ملی تامین و منافع ملی نسبت به هر منفعت دیگری اولویت داده میشود.

محوه فساد در قرارداد زمینه محوه فساد در تمام پروسه های بعدی را میسازد. دولت به حیث مقام ارشد که صاحب این منابع به نمایندگی مردم است باید یک میکانیزم درست و حساب شده ای را به مردم مرفی کند که شفافیت پروسه معدنکاری را تضمین کرده بتواند تا مردم هم مطمئن شود که دارایی ملی که حق هر فرد این جامعه است به شکل واقعی آن نظارت میشود. دخیل ساختن مردم در پروسه های ملی باعث ایجاد اطمینان نزد مردم شده و در نتیجه باعث میشود تا مردم با دولت و نهادهای ذیدخل همکاری بماند. همکاری مردم در نهایت باعث تامین امنیت، پیشبرد فعالیت های معدنکاری بدون اخلال از طرف مردم (یکی از چالش های بزرگ فرا راه معدنکاری در بیشتر از موارد است) و در نهایت دخیل بودن مردم در این پروسه باعث تامین شافیت و حساب دهی در معدنکاری میشود.   

دیدبان شفافیت افغانستان با در نظرداشت ساحه کاری خود که همانا تامین شفافیت است، کوشش می نماید تا تمام پروسه های ملی، باالخصوص قرارداد ها و پروسه معدنکاری را نظارت و از شفافیت و عدم شفافیت آن رسالت خود را بجا کند. برنامه نظارت اجتماعی از صنایع استخراجی خواهان همکاری بیشتر دولت در راستای نشر معلومات از تمام پروسه های معدنکاری است و با ارائه معلومات از این پروسه ها برای بهبود وضعیت و تامین شفافیت، همگام با مردم و نهادهای مربوطه اقدامات لازم و موثر را روی دست میگیرد.

اسد الله زمری مدیر مسول برنامه نظارت مردمی از صنایع استخراجی و معادن; دیدبان شفافیت افغاستان